Ιστορία των Πολιτισμών Ι
EIS507 Ιστορία των Πολιτισμών Ι
Διδάσκων: Χρήστος Μεράντζας | Περίγραμμα μαθήματος [αρχείο pdf]
Πρόθεση του μαθήματος είναι να καλυφθεί το ενδιαφέρον των κοινωνικών επιστημών για την πολιτισμική ιστορία και συνάμα τίθεται ένας δεύτερος στόχος ώστε να καταδειχθεί η πολιτισμική διάσταση κυρίαρχων οικονομικοκοινωνικών φαινομένων με έμφαση στη σχέση πολιτισμού και κοινωνίας. Το μάθημα έχει στόχο να παρουσιάσει το θεωρητικό, μεθοδολογικό και θεματικό πλαίσιο των πολιτισμικών σπουδών στο επίπεδο της ερμηνείας και της συγκρότησης των σύνθετων κοινωνικών και πολιτισμικών ζητημάτων.
Ειδικότερα, επιχειρεί να προσεγγίσει το φαινόμενο του πολιτισμού σε όλο το φάσμα των εκδηλώσεων του, όπως αυτό γίνεται αντικείμενο πραγμάτευσης στο ευρύ πεδίο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Αυτή η διεπιστημονική προσέγγιση του πολιτισμού με σύγχρονα θεωρητικά εργαλεία έχει στόχο να καταδείξει τη διαπλοκή των ερμηνευτικών προσεγγίσεων με τις αντίστοιχες ιστορικές συνθήκες που τις δημιούργησαν. Η προσέγγιση του πολιτισμικού φαινομένου από διαφορετικές οπτικές, π.χ. ως μηχανισμός παραγωγής και οικονομικής εξάρτησης, ως συμβολικό κεφάλαιο, τρόπος ζωής, κοινωνική πρακτική, έμφυλη ταυτότητα, πολιτισμικό πεδίο, κοινωνική αναπαραγωγή, προδιαθέσεις ή έξεις, κ.ο.κ., με τη χρήση ποικίλων παραδειγματικών περιπτώσεων, αναδεικνύει τη σχέση ρήξης, αλλά και συνέχειας, του παραδοσιακού με το νεωτερικό/μετανεωτερικό και προετοιμάζει τους φοιτητές για να προσεγγίσουν αναστοχαστικά τα πολιτισμικά φαινόμενα, υλικά ή μη.
Στο πλαίσιο του μαθήματος καταβάλλεται, επίσης, προσπάθεια η πολιτισμική θεωρία να συμβάλει, στο επίπεδο της ανθρώπινης εμπειρίας, στην κατανόηση της επίδρασης του πολιτισμού στην κοινωνική ζωή, αλλά και στον ουσιαστικότερο έλεγχο και κατανόηση της πραγματικότητας, στην προσέγγιση συνάμα ζητημάτων που άπτονται της πολιτισμικής κατασκευής του εαυτού και της ταυτότητας, καθώς και στην προσέγγιση της λειτουργίας: α. του πολιτισμού στη διατήρηση των ανισοτήτων ή στην εξασφάλιση μορφών αλληλεγγύης, β. των κοινωνικών συγκρούσεων και των εξουσιαστικών δομών, γ. του ρόλου της ιδεολογίας και της πίστης στη συγκρότηση των πολιτισμικών διαδικασιών.
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η φοιτητής/φοιτήτρια θα είναι σε θέση να έχει κατανοήσει και να αξιοποιεί τη γνώση για τη δημιουργική επεξεργασία των θεματικών που αναλύονται στη διάρκεια των διαλέξεων και αφορούν:
- στις κλασικές κοινωνικές θεωρίες των Karl Marx, Emile Durkheim, Max Weber, George Simmel,
- στην κοινωνιολογική θεωρία του Talcott Parsons,
- στους στοχαστές της Σχολής της Φραγκφούρτης με έμφαση στο έργο του Walter Benjamin και στο δομιστικό πρότυπο κοινωνικών σχέσεων του Louis Althusser,
- στις μικροθεωρίες των συμβολικών αλληλεπιδράσεων του Erving Goffman,
- στη συμβολική αξία πολιτισμικών πρακτικών, όπως εξετάζονται στο έργο του Marcel Mauss,
- στη συγκρότηση της οριακότητας και του συμβολικού ορίου, όπως περιγράφεται από την Mary Douglas,
- στο κίνημα του δομισμού (στρουκτουραλισμού) με αναφορά στο έργο του κορυφαίου δομιστή θεωρητικού του πολιτισμού Claude Lévi-Strauss, αλλά και στον εκπρόσωπο του δομισμού Marshall Sahlins,
- στη μεταδομιστική σκέψη του Michel Foucault με έμφαση στις μορφές κανονικοποίησης του σώματος μέσω των ποικίλλων πρακτικών ελέγχου,
- στη λειτουργία των πρακτικών ως αναπαραγωγή κοινωνικών σχέσεων και στη λειτουργία των έξεων στην αναπαραγωγή αντικειμενικών δομών του Pierre Bourdieu,
- στο συσχετισμό ατομικού και κοινωνικού με τα εξειδικευμένα συστήματα της μετανεωτερικότητας, όπως συγκροτήθηκαν στον Anthony Giddens,
- στην αυτοκαταναγκαστική πρακτική ελέγχου των σωματικών λειτουργιών στην ανάλυση του κοινωνιολόγου Norbert Elias,
- στις κειμενικές αναλύσεις του πολιτισμού του Κέντρου Σύγχρονων Πολιτισμικών Σπουδών του Μπέρμινγχαμ με τις μελέτες για την ταξική κουλτούρα και, τέλος,
- στη συγκρότηση του πολιτισμού ως περίπλοκου δικτύου σημείων με την αφηγηματική πυκνή περιγραφή του Clifford Geertz.
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Πολιτισμική θεωρία, John Storey (Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 41955233)
- Πολιτισμική θεωρία, Smith Philip (Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 11749)
- Τι είναι πολιτισμική ιστορία;, Burke Peter (Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 24296)
- Για τον ρατσισμό των κοινωνιών μας, Νούτσος Π. (Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 41958291)